مۇستاپا ئۆزتۈرك / ئۇيغۇر تەتقىقات ئىنستىتۇتى/ تۈركىيە دىندارلىق دىنغا ئىشەنگۈچىنىڭ ئەمەلىي دىن تەجرىبىسىنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشىدا ئەكس ئېتىشىنى ئىپادىلەيدىغان نىسپىي ئۇقۇمدۇر. شۇڭا دىندارلىق ئۇقۇمى دىننىڭ قانداق چۈشىنىلىشىگە زىچ مۇناسىۋەتلىك بولۇش بىلەن بىرگە، قانداق ئىزاھلىنىشىغىمۇ مۇناسىۋەتلىك. دىندارلىقنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشتىكى ئىپادىلىنىشى ۋە ئەكس ئېتىشىدىن ھاسىل بولىدىغان تەسىرات ۋە يەكۈنلەر ئەمەلىيەتتە دىندارلىق ئۇقۇمىنى ئىزاھلاشنىڭداۋامىنى ئوقۇش ›

مەھمەت ئالى بۈيۈككارا مۇستاپا سابرى مەنسۇپ بولغان ئوسمانلى ئىسلامچىلىق ھەرىكىتى، ئىتتىھادى ئىسلام نامى بىلەن 1870 – يىلىدىن باشلاپ ئوسمانلى دۆلىتىنىڭ ئاساسلىق سىياسىي چۈشەنچىسى بولۇپ كەلدى. ئىسلامچى دەپ تونۇلغان ئىلغارلار دەسلەپكى يىللاردا ياقىلىغان سىياسەتكە ئارلىشىش چۈشەنچىلىرىنى II. ئابدۇلھەمىتنىڭ ھاكىم مۇتلەق تۈزۈمى ئاستىدا ئىپادىلەشكە پۇرسەت تاپالمىدى. ھاكىمىيەتكە قارشى ئۆكتىچى گۇرۇھ تەشكىل قىلىپداۋامىنى ئوقۇش ›

مۇھەممەد ئابدۇھ ( 1849 – 1905 ) مىسىرلىق تۈركمەن ئائىلىدىن كېلىپ چىققان مۇھەممەد ئابدۇھ، تانتادا باشلىغان ئىلىم تەھسل قىلىش ھاياتىنى قاھىرەدە داۋاملاشتۇرىدۇ. بۇ مەزگىلدە مىسىردا تۇرۇۋاتقان ئافغانى بىلەن تونۇشۇپ، ئۇنىڭدىن ماتېماتىكا، پەلسەپە ۋە كالام دەرسلىرى ئالىدۇ. ئاندىن ئۇستازىنىڭ تەۋسىيەسى بىلەن ئىجتىمائىي ۋە سىياسىي مەسىلىلەرگە ئارلىشىشقا باشلايدۇ. بۇ جەرياندا ئەل –داۋامىنى ئوقۇش ›

مەھمەت ئالى بۈيۈككار ئىھياچى – ئىسلامچى چۈشەنچىنىڭ ئۇلىنى سالغۇچىلىرى ياكى باشلامچىلىرى دەپ قاراشقا بولىدىغان ۋەكىل خاراكتېرىگە ئىگە كىشىلەرنى قىسقىچە تونۇشتۇرۇپ ئۆتۈشنىڭ، بۇ كىتابنىڭ ئاساسىي تېمىسى بولغان ئانا ئېقىملارنىڭ يىلتىزلىرى، ئاساسلانغان چۈشەنچە ۋە تەدبىقلىنىشىنى تېخىمۇ ياخشى چۈشىنىشتە پايدىسى بار. بۇ شەخسلەرنىڭ پىكىر، مەيدان ۋە ئۇسلۇپتىكى بەزى ئوخشاشماسلىقلىرى كىشىنىڭ دىققىتىنى تارتىدۇ. سەييىدداۋامىنى ئوقۇش ›

ئىھياچىلارنىڭ – ئىسلامچىلارنىڭ ئوخشاشلىقى ۋە پەرقلىنىپ تۇرىدىغان تەرەپلىرى مەھمەت ئالى بۈيۈككارا يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان ئاساسلىق مەسىلىلەر ئۆز ئىچىگە ئالغان نۇقتىلار ھەققىدە ئىسلامچى ئالىم ۋە مۇتەپەككۇرلارنى پۈتۈنلەي ئوخشاش قاراشتا، دەپ ئېيتىش مۇمكىن ئەمەس. شۇنداقتىمۇ ئىسلامچى كىملىكىنى تەشكىل قىلغان بەزى ئورتاق قاراشلىرىنىڭ بارلىقىنى نەزەردىن ساقىت قىلماسلىق كېرەك. ئىسلامچىلارنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك ئىسلام دىنىنىڭداۋامىنى ئوقۇش ›

ئەخلاقسىز دىندار ياكى ئەخلاقلىق دىنسىز بولامدۇ؟ بايتاش بەزىلىرىمىزنىڭ ئېغىزىدىن «دىندار تۇرۇپ  قىلغان ئەخلاقسىزلىقىغا قارىمامسىلەر؟ موللامنىڭ دېگىنىنى قىل، قىلغىنىنى قىلما، قاراڭلار ئاۋۇ دىنسىز تۇرۇپ تولىمۇ ئەخلاقلىقكەن»دەيدىغان ئەخلاققا ئالاقىدار زارلىنىشلارنى ۋە گەپلەرنى ئاڭلاپ تۇرىمىز. بۇ قارىماققا ئوبىيكتىپ رىئاللىقا ئاساسەن چىقىرىلغان يەكۈندەك قىلسىمۇ،لېكىن يۈزەكىلىكتىن خالىي ئەمەس. مەسىلىنىڭ تېگى، مۇنداقچە قىلىپ ئېيتقاندا ماھىيىتىنى چۈشىنىپداۋامىنى ئوقۇش ›

ئەلى ئىززەتېبگوچ دىنىي ۋە ئەخلاقىي ئىسلاھاتلارنى تەكىتلەش ئىسلام تۈزۈمىنىڭ ئىسلام ھاكىمىيىتى ئەمەلگە ئاشماي تۇرۇپ بەرپا قىلىنىشىدىن دېرەك بەرمەيدۇ ياكى بۇ شەكىلدە ئىزاھلاشقا قەتئىي بولمايدۇ. دىنىي ۋە ئەخلاقىي ئىسلاھاتلارنى تەكىتلەش يولىمىزنىڭ ھەرىكەت نۇقتىسىنى ھاكىمىيەتنى قولغا كىرگۈزۈش بىلەن باشلاش ئەمەس، بەلكى ئىنسانلارنىڭ كۆڭلىنى ئۇتۇش ئىكەنلىكىگە، ئىسلامنىڭ قايتىدىن جانلىنىشى ئەڭ دەسلەپ تەلىم-تەربىيە ساھەسىدىنداۋامىنى ئوقۇش ›

   ئەلى ئىززەتبېگوۋىچ ئىسلام تۈزۈمى دىنىي، ئىجتىمائىي ۋە سىياسىي سىستېمىنىڭ بىرلىكىنى كۆرسىتىدۇ. ئىسلام تۈزۈمىنى بەرپا قىلىش ئۈچۈن دىنىي ئىسلاھات ياكى سىياسىي ئىنقىلاب ئېلىپ بېرىش كېرەكمۇ قانداق؟ بۇ سوئالنىڭ جاۋابى مۇنداق: ئىسلام تۈزۈمىدىن دىنىي ئىنقىلاب ۋۇجۇدقا چىقماي تۇرۇپ سۆز ئاچقىلى بولمايدۇ. بۇنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك ۋە ئادداققىچە داۋاملاشتۇرۇلۇشى سىياسىي ئىنقىلابقا بىۋاسىتە مۇناسىۋەتلىك. ئىسلامنىڭداۋامىنى ئوقۇش ›

ئەلى ئىززەتبېگوۋىچ شەخس بىلەن جەمئىيەت ۋە ئىنسان بىلەن ئىنسان ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتلەرنى تەڭشەيدىغان ۋە تەرتىبكە سالىدىغان ئۆزگەرمەس ئىسلامىي پىرىنسىپلار مەۋجۇت. بىراق ئۆزگەرمەس ۋە ئەبەدىي بولغان ھېچقانداق بىر سىياسىي، ئىجتىمائىي ئىسلامىي ئامىللار مەۋجۇت ئەمەس. ئىسلامىي مەنبەلەردە بۇنىڭغا ئوخشاش بىر تۈزۈمنى ئۇچراتقىلى بولمايدۇ.  مۇسۇلمانلارنىڭ قايسى خىل ئىشلەپچىقىرىش شەكلىدىن پايدىلىنىش، جەمئىيەتنى تەرتىبكە سېلىش ۋەداۋامىنى ئوقۇش ›

ئەلى ئىززەتبېگوۋىچ دىنىي تەلىماتلارنىڭ تەرەققىي قىلىشىدا بۇرۇلۇش نۇقتىسى بولغان بۇ مەسىلىدە ئىسلام باشقا دىن، ئىدىئولوگىيە ۋە ھايات پەلەسەپىلىرىدىن پەرقلىق. چۈنكى خاسلىققا ئىگە ئىسلام پەلەسەپىسى، يېڭىچە نۇقتىئىينەزەر، يېڭىچە دۇنيا قاراش ئوتتۇرىغا چىقتى. مەزكۇر پەلسەپىنىڭ ماھىيىتى تاشقى ۋە ئىچكى، ئەخلاقىي ۋە ئىجتىمائىي، ماددى ۋە مەنىۋى  ھاياتنىڭ تۇرمۇشتا تەڭ تەدبىقلىنىشىنى ۋە مەۋجۇت بولۇشىنىداۋامىنى ئوقۇش ›